Vilanova Artigas y el ideario moderno: el caso de Londrina, 1948-1953

Author

López, Carla Cristina

Director

Piñón, Helio, 1942-

Date of defense

2012-11-08

Legal Deposit

B. 14316-2013

Pages

609 p.



Department/Institute

Universitat Politècnica de Catalunya. Departament de Projectes Arquitectònics

Abstract

El objeto del presente trabajo es un estudio profundizado sobre la obra realizada por el arquitecto Vilanova Artigas en la ciudad de Londrina. Es conocida la importancia que este ha tenido en la formación y consolidación de la arquitectura moderna brasileña, pero a pesar de ello, hasta hoy los edificios aquí abordados han sido relegados a un segundo plano, habiendo sido tratados siempre de manera muy somera. El periodo a ser estudiado, finales de los años 40 y principios de los 50, fue un momento de grande importancia en la arquitectura moderna en Brasil, que por entonces ya asumía protagonismo en el panorama internacional y se consolidaba como una vertiente propia y de fácil identificación. Este también fue un momento crucial en la trayectoria de Artigas. Se han dado una serie de coincidencias que le proporcionaron las herramientas que necesitaba para promover un cambio de rumbo en su arquitectura, abrazando los ideales modernos y abandonando de una vez cualquier influencia tradicionalista que aun pudiera existir en su obra. Entre estos acontecimientos, es de suma importancia su viaje a EE.UU., donde pasó un año con una beca de la Fundación Guggenheim, viajando por el país, tomando contacto con los grandes maestros de la arquitectura moderna mundial y con su producción. Su periodo en Londrina empieza inmediatamente después de su regreso, y es evidente la influencia que su aprendizaje en este país deja impreso en su obra. Además, Artigas experimenta aquí un cambio en el entorno urbano a proyectar, pasando de una ciudad extremamente tradicional como era São Paulo a una ciudad con apenas 20 años, con enormes ansias de modernidad. Existe también un cambio de clientes particulares a clientes públicos, lo que le proporcionaba más libertad de creación, presupuestos menos limitados y obras de porte más grandes. Otro punto de relevancia es el creciente desarrollo de las técnicas modernas en Brasil durante este periodo, principalmente del hormigón armado. La hipótesis principal planteada es que la suma de estas circunstancias ha propiciado un momento único al arquitecto, que ha aprovechado y utilizado esta libertad y nuevas perspectivas para transformar Londrina en un “laboratorio”, donde ha probado y experimentado con los elementos y técnicas del ideario moderno, hasta construir el suyo, que luego caracterizaría su producción posterior y, a la vez, seria la base de la arquitectura característica de São Paulo. También es de vital importancia en el presente estudio es la influencia que Artigas ha dejado en la ciudad. Como citado, Londrina era una joven ciudad, aun en formación, y la presencia de un conjunto de obras de tamaña importancia, con el respaldo que el nombre de Artigas ya poseía, orientó durante muchos años la trayectoria de la arquitectura en la ciudad. Para comprobar dichas hipótesis, el trabajo ha sido dividido en tres partes. En la primera se hace una pequeña aproximación al inicio de la arquitectura moderna en Brasil, los principales hechos, personajes y obras que han protagonizado el inicio del movimiento, no con la intención de escribir una historiografía de la arquitectura moderna brasileña, sino que enmarcar el momento vivido. La segunda parte está dedicada a Vilanova Artigas, presentando los datos relevantes de su biografía, su participación en la formación de la arquitectura moderna brasileña, su manera de proyectar y su participación política, por la cual siempre ha sido conocido. La tercera parte es el punto focal del trabajo. Aquí se presenta el entorno urbano donde se encuentran las obras, la ciudad de Londrina, y se hace un estudio minucioso de cada edificio, utilizando para ello el redibujo de los proyectos y la mirada atenta al detalle, tratando de descifrar cada particularidad y cada intención del arquitecto. En las conclusiones se presentan los resultados obtenidos, la confirmación o no de las hipótesis planteadas, y la comprobación de que hasta qué punto el conjunto de obras estudiado tiene importancia en la carrera posterior del arquitecto, en la configuración del perfil urbano de Londrina, y en la formación de la arquitectura moderna brasileña.


O objeto do presente trabalho é um estudo aprofundado sobre a obra realizada pelo arquiteto Vilanova Artigas na cidade de Londrina. É conhecida a importância que este teve na formação e consolidação da arquitetura moderna brasileira, mas, apesar disto, até hoje os edifícios aqui abordados foram deixados em um segundo plano, tendo sido tratados sempre de maneira muito superficial. O período a ser estudado - fins dos anos 40 e inicio dos 50 - foi um momento de grande importância na arquitetura moderna no Brasil, que naquela época já assumia protagonismo no panorama internacional e se consolidava como uma vertente própria e de fácil identificação. Este também foi um momento crucial na trajetória de Artigas. Deu- -se uma série de coincidências que lhe proporcionaram as ferramentas de que ele necessitava para promover uma mudança no rumo de sua arquitetura, abraçando os ideais modernos e abandonando de uma vez qualquer influência Para comprovar ditas hipóteses, o trabalho foi dividido em três partes. Na primeira faz-se uma pequena aproximação ao início da arquitetura moderna no Brasil, os principais fatos, personagens e obras que protagonizaram o início do movimento. A segunda parte é dedicada a Vilanova Artigas, apresentando os dados relevantes de sua biografia, sua participação na formação da arquitetura moderna brasileira, sua maneira de projetar e sua participação política, pela qual sempre foi conhecido. A terceira parte é o ponto focal do trabalho. Aqui se apresenta o entorno urbano onde se encontram as obras, a cidade de Londrina, e se faz um estudo minucioso de cada edifício, utilizando para isso o redesenho dos projetos e o olhar atento ao detalhe, tratando de decifrar cada particularidade e cada intenção do arquiteto. Nas conclusões apresentam-se os resultados obtidos, a confirmação ou não das hipóteses levantadas, e a comprovação de que até que ponto o conjunto de obras estudado tem importância na carreira posterior do arquiteto, na configuração do perfil urbano de Londrina, e na formação da arquitetura moderna brasileira. tradicionalista que ainda pudesse existir na sua obra. Entre estes acontecimentos, é de suma importância sua viagem aos Estados Unidos, onde passou um ano com uma bolsa da Fundação Guggenheim, viajando pelo país, tomando contato com os grandes mestres da arquitetura moderna mundial e com a sua produção. Sua estada em Londrina começa imediatamente depois do seu regresso, e é evidente a influência que seu aprendizado neste país deixa impressa na sua obra. Além disso, Artigas experimenta aqui uma mudança no entorno urbano a projetar, passando de uma cidade extremamente tradicional como era São Paulo a uma cidade com apenas 20 anos, com enormes ânsias de modernidade. Existe também uma mudança de clientes particulares a clientes públicos, o que lhe proporcionava mais liberdade de criação, orçamentos menos limitados e obras de maior porte. Outro ponto de relevância é o crescente desenvolvimento das técnicas modernas no Brasil durante este período, principalmente do concreto armado. A hipótese principal levantada é que a soma destas circunstâncias propiciou um momento único ao arquiteto, que aproveitou e utilizou esta liberdade e novas perspectivas para transformar Londrina em um “laboratório”, onde provou e experimentou os elementos e técnicas do ideário moderno, até construir o seu próprio, que depois caracterizaria sua produção posterior e, ao mesmo tempo, seria a base da arquitetura característica de São Paulo. Também é de vital importância no presente estudo a influência que Artigas deixou na cidade. Como citado, Londrina era uma jovem cidade, ainda em formação, e a presença de um conjunto de obras de tamanha importância, com o respaldo que o nome de Artigas já possuía, orientou durante muitos anos a trajetória da arquitetura na cidade.


The object of this thesis is a detailed study of the work performed by the architect Vilanova Artigas in the city of Londrina. His importance is known in the formation and consolidation of Brazilian modern architecture, but, nevertheless, until today the buildings studied here were left in the background and was always been treated very superficially. The period to be studied - the late 40th and early 50th - was a moment of great importance in modern architecture in Brazil, which then has assumed prominence internationally and consolidated itself as easily recognizable one strand. This was also a crucial moment in the trajectory of Artigas. A series of coincidences gave him the tools he needed to promote a change in the direction of his architecture, embracing the modern ideals and abandoning any influence at once traditionalist who could still exist in his work. Among these events is of utmost importance it’s a travel to the United States, where he spent a year with a Guggenheim Fellowship, touring the country, making contact with the great masters of modern architecture and its global production. His time in city of Londrina starts immediately after his return, and it is evident the influence of his learning in this country that leaves a mark in his work. Moreover, Artigas experience here a change in the urban environment design, going from a very traditional city like São Paulo to a only 20 years old city with enormous desire for modernity. There is also a change from private clients and customers to public ones, which gave him more creative freedom, less limited budgets and fewer larger works. Another relevant issue is the increasing development of modern techniques in Brazil during this period, mainly of reinforced concrete. The main hypothesis raised is that the sum of these circumstances provided a unique moment to the architect, who took and used this freedom and new opportunities to transform Londrina into a “laboratory”, which tasted and experienced the elements and techniques of modern thinking, until he develops his own ideas, that would characterized his further production, while set the basis of São Paulo architecture characteristics. It is also of vital importance in the present study the influence Artigas left in the city. As noted, Londrina was a young city, still in formation, and the presence of a body of work of such importance, with the support that the name of Artigas already had, for many years directed the course of architecture in the city. To prove our hypothesis, the work was divided into three parts. At first it is a basic review of the beginning of modern architecture in Brazil, the main facts, figures and works that carried out the beginning of the movement. The second part is dedicated to Vilanova Artigas, presenting the relevant data of his biography, his participation in the formation of Brazilian modern architecture, his way of designing and political participation, which has always been known for. The third part is the focal point of this work. Here we present the urban environment where there are the works, the city of Londrina, and makes a thorough study of each building, using for it the the projects redesign and watchful eye to detail, trying to decipher each and every particular intention of the architect . In the conclusions, we present the results obtained, the confirmation or denial of the hypotheses, and the evidence that how that set of works studied had impact in later career of the architect, in the configuration of the Londrina urban profile, and the formation of the Brazilian modern architecture.

Subjects

72 - Architecture

Documents

TCCL1de2.pdf

19.70Mb

TCCL2de2.pdf

15.50Mb

 

Rights

ADVERTIMENT. L'accés als continguts d'aquesta tesi doctoral i la seva utilització ha de respectar els drets de la persona autora. Pot ser utilitzada per a consulta o estudi personal, així com en activitats o materials d'investigació i docència en els termes establerts a l'art. 32 del Text Refós de la Llei de Propietat Intel·lectual (RDL 1/1996). Per altres utilitzacions es requereix l'autorització prèvia i expressa de la persona autora. En qualsevol cas, en la utilització dels seus continguts caldrà indicar de forma clara el nom i cognoms de la persona autora i el títol de la tesi doctoral. No s'autoritza la seva reproducció o altres formes d'explotació efectuades amb finalitats de lucre ni la seva comunicació pública des d'un lloc aliè al servei TDX. Tampoc s'autoritza la presentació del seu contingut en una finestra o marc aliè a TDX (framing). Aquesta reserva de drets afecta tant als continguts de la tesi com als seus resums i índexs.

This item appears in the following Collection(s)